İslam Dünyasında Ramazan Söyleşileri: Arnavutluk

Salgının gölge düşürdüğü 2021 Ramazan'ında 9 farklı ülke ile yaptığımız "İslam Dünyasında Ramazan Söyleşileri"nin Arnavutluk ayağını kendisini üniversite yıllarından tanıdığım değerli ağabeyim Ermir BARDHİ ile gerçekleştirdik. Bilvesile vakit ayırıp sorularıma cevap verdiği için kendisine teşekkür ederim.

Bu söyleşide Balkan yarımadasının batısında ve Adriyatik kıyısında bulunan bir Avrupa ülkesi olan, 437 yıl boyunca Osmanlı hakimiyetinde kalan ve asırlar boyunca Osmanlı’nın yüz akı büyük vezirler, paşalar ve valiler yetiştiren Arnavutluk'u ve oradaki kardeşlerimizi Ermir BARDHİ'ye sorduğumuz sorularla tanımaya çalışacağız.

(Diğer söyleşiler için lütfen tıklayınız: Bosna Hersek, Japonya, Gümülcine, Mısır, Doğu Türkistan, Almanya, Avustralya, Arnavutluk, Kırcaali)

1. Merhabâ. Öncelikle kısaca kendinizden bahseder misiniz?

Selâmunaleyküm. Ben Ermir BARDHİ. 2011'de İzmir'den mezun oldum. Şu anda ülkemde, Arnavutluk'ta elektronik mühendisi  çalışıyorum. 35 yaşındayım. Evliyim ve iki çocuğum var. Söyleyebileceklerim bu kadar.

2. Bize biraz Arnavutluk'u anlatabilir misiniz? Orada ne kadar Müslüman yaşıyor? Bu Müslümanlar ağırlıklı olarak hangi ülkelerden?

Arnavut evleri

Hemen hemen 100 yıl önceki nüfus sayımına göre Arnavutluk'un %70’i Müslüman olarak kendini tanımlıyordu. Fakat sekiz sene önce yapılan en son nüfus sayımına göre ise Arnavutlukun %58’i Müslüman, %10’u Katolik %6’sı Ortodoks olarak kayıtlara geçti. Geri kalan %26'lık kesim ise herhangi bir din belirtmedi. Gördüğünüz gibi bu sayıma göre Müslümanların oranında ciddi bir düşüş görülüyor. Ancak şunu ifade etmeliyim ki bu nüfus sayımı dini kurumlar ve bir çok kesime göre kabul edilmedi. Bu yüzden tahminlere göre Arnavutluk'taki nüfusun %70'lik kesimini

Müslümanlar, %10'luk kesimini Katolikler, %20'lik kesimini de Ortodokslar'ın oluşturduğu düşünülüyor. Bununla birlikte Müslümanların hemen hemen %100’ünün Arnavut olduğunu söyleyebilirim. Yani Arnavutluk'un yerli halkı Müslüman olarak çoğunluğu teşkil ederken yalnızca bir kısmı Hristiyan olarak kendini tanımlıyor.

3. Salgınla birlikte Arnavutluk'taki Müslümanların hayatında neler değişti? Salgın öncesi/ sonrası Ramazan ve dini bayramlar nasıl geçiyor? Özellikle Ramazan'a mahsus ne gibi gelenekleriniz var?

Tarihî Kurşunlu Camii

Salgın bütün ülkeleri etkilediği gibi maalesef Arnavutluk'u da kötü etkiledi. Bu yüzden özellikle geçen seneki Ramazan ayı hiç alışık olmadığımız türdendi. Ramazan’la alakalı Arnavutluk Müslümanlarının en belirgin adetleri şöyledir: Mutlaka iftarlarda aileler birbirlerine gelir ve giderler, bu yönüyle Ramazan aileler için misafirliğe gitme ve misafir ağırlama dönemidir. Bununla birlikte halkın Mescid-i Nebevi'yi anımsatır bir şekilde camilerde iftar verme adeti de vardır. Ayrıca Ramazan'da kardeşliğimizin gereği olarak yoğun bir şekilde kumanya dağıtımı yapılır Arnavutluk'ta ve halk bu dağıtımlara gerekli maddi desteği her zaman sunar. Türkiye'de okuduğum için buraya kadar anlattıklarımla Ramazan'larımızın Türk halkının Ramazan'larına benzediğini söyleyebilirim. Fakat bizim bir de şöyle bir geleceğimiz var bizim: Arnavutluk'ta -Kadir gecesinin son on gecede saklı olduğu için- Ramazan’ın son on gecesinde camide cemaatle gece namazı kılınır ve yine camide sahur yapılır. Böylece Kadir gecesinin feyiz ve bereketinden istifade etmek amaçlanır. Bayramlarda ise bütün camiler kapanır, Arnavutluk'un bütün şehirlerinde bayramlar şehir meydanlarında geniş bir katılımla kılınır. Tabiî işte bu saydıklarımdan hemen hemen hiçbiri geçen sene maalesef olmadı. Bu sene yavaş yavaş tekrar camiler açılmaya başlandı. Teravih için insanlar yeniden camiye gitmeye başladılar. Ama yine de eskisi gibi salgından kaynaklı olarak eskisi gibi Ramazan yaşayabildiğimizi söylememem. Özetle ülkemizde Ramazan ve bayramlarımız bu şekilde geçiyor.

Bayram namazı

4. Gayrimüslimlerin Ramazan'da ve sâir zamanlarda size yaklaşımları nasıl? Size saygı duyuyorlar mı? Size nasıl davranıyorlar?

Arnavutluk özel bir ülke. Burası farklı dinlere mensup insanların barış ve huzur içerisinde yaşadığı bir yer. Bundan dolayı inanç açısından asırlardır üç temel farklı grubu bünyesinde barındırmasına rağmen hemen hemen hiçbir dini kaynaklı kavga ya da huzursuzluk yaşanmamıştır. Buna göre özellikle dini bayramlarda herkes birbirine saygı ile yaklaşıyor. Dini bayramlar vesilesi ile insanlar birbirlerini ziyaret ediyor, bayramlarını kutluyor ve bayram sevincini hep beraber yaşıyorlar. Özellikle Kadir gecesi ülkemizde bütün toplumu kucaklayan ve bir araya getiren önemli gecelerden biridir. Şunu düşünün ki Ramazan’ın 27. gecesi, yani Kadir gecesi bütün Müslümanları ve birçok Hristiyanı oruç ibadetinde buluşturuyor. Yine iftar sofralarında Ramazan boyunca Müslüman ve Hristiyan halk aynı anda bulunuyor. Bu anlattıklarım Arnavutluk'taki hoşgörüyü, sevgiyi, saygıyı, başkasının inancına karşı gösterilen hassasiyeti yansıtması bakımından yeterli olacaktır sanırım.

5. Arnavutluk'taki dini hayatı hangi kurumlar düzenliyor? Müslümanların din işlerinden sorumlu olan bir kurum var mı? Müslümanlar ibadetlerini rahatça yapabiliyorlar mı?

Evet, var. Arnavutluk Müslüman Birliği ya da Türkçe tabiriyle Arnavutluk Diyanet İşleri Başkanlığı 100 yıldır bağımsız, şemsiye bir kurumdur. Fakat maalesef kominizim zamanında bütün dini kurumlar yasaklandığı için Arnavutluk Diyaneti'nin faaliyetleri de sekteye uğramış, bu kurum tamamen kaldırılmıştır. Neyse ki Komünizmin bitmesi ile Arnavutluk Müslümanları yeniden organize olup Arnavutluk Diyaneti'ni 1990'ların başında tekrar kurdular. Böylece Kominizim zamanında tahrip edilen camilerin hepsi İslam ülkelerinin ve Arnavutluk Müslümanlarının yardımıyla tekrar yapılmaya başlandı. Şu anda Arnavutluk Diyaneti'nin kontrolünde 850 cami olup, aynı zamanda da beş tane de  medrese bulunmaktadır. Arnavutluk şu anda demokrasi ile yönetilmekte ve insanlar İslam'ı yukarıda da belirttiğim gibi rahatça yaşamaktadır.

Tarihî Abdurrahman Camii

6. Son olarak ben size ve sizin nezdinizde Arnavutluk'taki kardeşlerimize Türk halkının selamlarını iletiyorum. Sizin Türkiye'deki Müslümanlara iletmemizi istediğiniz bir mesajınız var mı?

Ve aleykümselâm. Biz de selamlarımızı iletiriz. Tüm Türkiye'deki Müslüman kardeşlerimize hayırlı Ramazanlar dileriz. Allah oruçlarınızı, ibadetlerinizi kabul eylesin. Lütfen mutlaka Arnavutluk'u ziyaret edin. Hem mesafe hem kültürel açıdan Arnavutluk Türkiye'ye çok yakın. Misafirperver halkımızdan çok memnum kalacağınıza, Arnavutluk'u da çok seveceğinize eminim.