Hz. Ömer'in adı anıldığında akla gelen ilk lakabı ise "el-fârûk"tur. Öyle ki ondan bahsederken "Ömeru'l Fârûk" deriz. "Fârûk" hakkı batıldan ayıran manasına gelmekte. Bu yüzden hakkı batıldan ayıran kitap Kur'an'a "furkân", yine aynı işlevi gören savaş olan Bedir savaşına da "yevmü'l furkân (hakkı batıldan ayırma günü)" denmiştir. Buhârî'de geçen "Muhammed insanlar arasında bir farktır” (Buhârî, İ'tisâm, 2) şeklindeki rivayette efendimiz de (s.a.s) müminlerle kâfirleri birbirinden ayırdığı için fârûkiyetle nitelenmiştir. Diğer taraftan kaynaklarımızda Hz. Ali’ye Hz. Peygamber tarafından "fârûk" lakabının verildiği kaydedilmektedir. Bu bilgiye istinâden Şiîler'in ona "fârûk" veya "fârûk-u ekber" dedikleri bilinmektedir.
Tüm bunlarla birlikte yukarıda da ifade ettiğimiz gibi "fâruk" lakabı en çok Hz. Ömer'le özdeşleşmiştir. Fakat bu lakabı ona kimin verdiği hususunda farklı görüşler vardır. Hz. Aişe'ye nispet edilen bir rivayete göre bu lakap ona bir soru üzerine Hz. Peygamber tarafından verilmiştir. Bazı kaynaklara göre ise Hz. Ömer Müslüman olunca Müslümanlar 40 kişi olmuşlar ve onun teklifiyle Kabe'ye yürümüşlerdir. İşte hakkı izhar edip batılın karşısına geçen bu tavrı sebebiyle ona Resûlullah (s.a.s) tarafından "fârûk" lakabı verilmiştir (Geniş bilgi için bkz: Mustafa Fayda, Fârûk, DİA, TDV. Yay., İstanbul, 1995, c. 12, s. 176-177).
Mukâtil b. Süleymân'ın (ö. 150/767) kaleme almış olduğu ve tam bir tefsir eseri olarak elimize ulaşan ilk tefsir olma özelliğini hala koruyan "Tefsîru'l-Kebîr/ Tefsîru Mukâtil b. Süleymân" adlı esere göre ise Hz. Ömer'e bu lakabın verilmesi daha farklı bir olayın ardından olmuştur. Ayrıca buradaki aktarıma göre bu lakabı ona Cebrail (a.s) aracılığıyla bizatihi Allah (c.c) vermiştir. Söz konusu tefsirde aktarılan bilgiler şöyledir: Medine’de bir Yahudi ile Bişr adındaki bir münafık anlaşmazlığa düşmüş, bunun üzerine Yahudi konuyu Hz. Peygamber’e, münafık da Ka'b b. Eşref'e arz etmek istemiş, ancak neticede her ikisi de efendimizin (s.a.s) huzuruna gelmiştir. Hz. Peygamber de onları dinlemiş ve Yahudi lehine hüküm vermiştir. Bişr bu durumdan rahatsız olup konuyu bir de Hz. Ömer’e götürmek istemiş, yanına vardığında da ona "Muhammed aleyhime karar verdi, ben de konuyu sana arz etmek istedim" demiştir. Bunu duyan Hz. Ömer ise Yahudi ve münafıktan izin isteyip bir müddet odasına girmiş,sonra da elinde üzeri örtülü bir kılıç olduğu halde tekrar bu iki zatın yanına gelmiş ve Hz. Peygamberin hükmünü beğenmeyen münafığın kellesini bir hamlede gövdesinden ayırmıştır. Ardından da "Peygamberin hükmünü beğenmeyen kişi hakkında vereceğim hüküm işte budur" demiştir. Bu olay üzerine "Sana indirilene ve senden önce indirilenlere inandıklarını ileri sürenleri görmedin mi? Onu tanımamaları kendilerine emredildiği halde tâgûtun (Kâb b. Eşref'in) önünde mahkemeleşmek istiyorlar. Şeytan da onları büsbütün saptırmanın yollarını arıyor." mealindeki Nisâ sûresinin 60. ayeti nâzil olmuştur. Cebrâil (a.s) ayrıca bu olay sebebiyle Hz. Ömer’i Allah'ın “fârûk” diye adlandırdığını Hz. Peygambere haber vermiştir. (Mukâtil b. Süleymân, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, Dâru'l kütübi'l ilmiyye, Beyrut, 2020, c. 1, s. 238)
Bu olay sonraları Vâhidî'nin (ö. 468/1076) "Esbâbü'n nüzûl"ü ve Zemahşerî'nin (ö. 538/1144) "el-Keşşâf"ı gibi tefsir sahasının belirleyici eserlerinde zikredilmiş, ayrıca İbnü'l Cevzî'nin (ö. 597/1201) "Tarîhu/ Menâkıbü Ömer b. Hattâb" adıyla Hz. Ömer'in hayatını konu aldığı eserinde de kendisine yer bulabilmiştir.
Rivayetlerin hangisi doğru olursa olsun tüm bu rivayetler Hz. Ömer'in İslam tarihinde ne denli büyük bir şahsiyet olduğunu bizlere bir kez daha göstermiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder